O antybiotykach i nie tylko – wywiad z dr Robertem Śmiglem

Pogoda po raz kolejny zaskoczyła nas wszystkich. Chociaż mrozy o tej porze roku w naszym klimacie nikogo nie powinny dziwić, jednak sposób w jaki przez ostatnie kilka dni traktuje nas aura, jest trudny do wytrzymania nawet dla tych najbardziej odpornych. Każdy z nas radzi sobie z zimnem jak potrafi. Najlepiej byłoby nie wychodzić z domu i obserwować jak temperatura spada na termometrze z perspektywy ciepłego pokoju :),  nie każdy jednak może sobie na taki komfort pozwolić, dlatego liczba zachorowań wzrasta. 18 listopada odbył się „Europejski dzień wiedzy o antybiotykach”. Korzystając z tej okazji zapytaliśmy dr  Roberta Śmigla – o kilka tematów związanych z antybiotykami. Zapraszamy do lektury wywiadu z dr Robertem Śmiglem.

[Redakcja] Czym jest i jak działa antybiotyk?

[Robert Śmigiel] Antybiotyki stanowią różnorodną chemicznie grupę związków, które działają antybakteryjnie – niszcząc je i zapobiegając ich namnażaniu się. Antybiotyki charakteryzują się różnymi mechanizmami działania, poprzez hamowanie biosyntezy ściany komórki bakteryjnej, uszkodzenie błony cytoplazmatycznej bakterii i zaburzenie procesów metabolicznych w komórce bakteryjnej, wszystko to po to, żeby bakterie zniszczyć.

[Redakcja] Jak często wykonuje się małym pacjentom antybiogram?

[Robert Śmigiel] Bardzo rzadko, jeżeli znamy mechanizm działania antybiotyków, ale również mechanizmy oporności bakterii, a także jeżeli znamy dane epidemiologiczne dotyczące najczęstszych przyczyn infekcji różnych układów, antybiotyki możemy stosować empirycznie, bez drogiego w wykonaniu i czasochłonnego antybiogramu.

[Redakcja] Dlaczego lekarze przepisują antybiotyki bez dodatkowych badań? Jakie mogą być skutki kiedy okaże się, że dziecko miało infekcję lub chorobę wywołaną przez wirus?

[Robert Śmigiel] Jeżeli mielibyśmy wykonywać szereg badań przed każdym leczeniem antybiotykiem, to zakorkowalibyśmy wszystkie przychodnie, poradnie oraz laboratoria. Nie jest to potrzebne. Jednak należy nadmienić, że co innego to leczenie ambulatoryjne, a co innego szpitalne. Ale rozmawiamy o leczeniu ambulatoryjnym.

Jak już wspomniałem: wiedza mikrobiologiczna, znajomość objawów infekcji, wyłapywanie alarmujących objawów ciężkich i przewlekłych chorób, które mogą być maskowane przez infekcję są wystarczające, żeby oddzielać infekcje zwykłe, leczone standardowo, od infekcji nietypowych lub ciężkich wymagających leczenia specjalistycznego lub szpitalnego.

[Redakcja] Na jakiej podstawie lekarz stwierdza, że potrzebny jest antybiotyk? Czy lekarz może wstępnie ocenić czy infekcja jest wywołana przez wirus lub bakterię? 

[Robert Śmigiel] Niejednokrotnie jest to trudne. Objawy mogą się nakładać. To jest sztuka medyczna, żeby rozpoznać infekcję bakteryjną od wirusowej. Jednak blisko 80% infekcji u dzieci to infekcje wirusowe, wtedy antybiotyki nie pomagają przyczynowo. Jedynie mogą osłaniać organizm przed nadkażeniem bakteryjnym. Są coraz nowe badania diagnostyczne na wirusy (RSV) lub pewne bakterie np.: paciorkowce, jednak jeszcze słabo dostępne i drogie.

[Redakcja] Jakie preparaty osłonowe najlepiej zastosować podczas kuracji antybiotykowej?

[Robert Śmigiel] Antybiotyki działają na wszystkie bakterie, również na te pożyteczne w przewodzie pokarmowym, stąd niezbędnym integralnym procesem leczenia jest stosowanie probiotyków, czyli preparatów bakteryjnych, osłonowych dla flory jelitowej przewodu pokarmowego. Jest wiele dobrych probiotyków, w aptece każdy zostanie poinstruowany o różnych cenach, smakach czy postaciach priobiotyków.

[Redakcja] Czym można zastąpić antybiotyk? Czy są jakieś leki o działaniu podobnym, ale nie wyniszczającym tak organizmu dziecka (np. Bactrim)? 

[Robert Śmigiel] Po pierwsze antybiotyk stosujemy w poważnych zakażeniach, a jego wybór zależy od rodzaju drobnoustroju. Nie ma zamienników antybiotyków. Bactrim jest bakteriostatykiem stosowanym m.in. w infekcjach o mniejszym nasileniu.

[Redakcja] Jak długo powinna trwać kuracja antybiotykiem? 

[Robert Śmigiel] Standardowo 5-7 dni, jednak są bakterie lub infekcje, kiedy antybiotyki stosuje się tygodniami.

[Redakcja] Po ilu dniach antybiotyk jest już nieskuteczny i trzeba go zamienić na inny? 

[Robert Śmigiel] Jeżeli po trzech dniach gorączka nie ustępuje lub nie ma poprawy w samopoczuciu pacjenta, należy zmienić antybiotyk i wtedy przemyśleć wykonanie antybiogramu i diagnostyki różnicowej, czy aby na pewno jest to infekcja.

[Redakcja] Jakie lekarze podejmują działania kiedy okazuje się, że dziecko ma odporność na dany antybiotyk – czy przepisują kolejny? 

[Robert Śmigiel] Dziecko nie ma odporności na antybiotyk, tylko bakterie mogą być oporne na dany lek przeciwbakteryjny. Antybiotyki mają różne spektrum działania. Znowu, wiedza epidemiologiczna dla danej infekcji np.: ucha pozwala nam wybrac antybiotyk empiryczny, to znaczy taki jaki stosujemy na podstawie wiedzy i doświadczenia, jako lek pierwszego rzutu.

[Redakcja] Jakich leków nie należy przyjmować równocześnie z antybiotykami?

[Robert Śmigiel] To jest trudne pytanie, bo każdy lek ma swoja farmakokinetyke, swoje działania niepożądane, niektóre antybiotyki nie można ze soba kojarzyć w tzw terapii wielolekowej. Z reguły, w opice ambulatoryjnej nie ma specjalnych przeciwwskazań. Tutaj należy zrobić dygresję odnośnie chorób przewlekłych, wielonarządowych, metabolicznych, ale to jest szeroki temat i nie jest tą dyskusję.

[Redakcja] Czy to prawda, że w czasie kuracji antybiotykami nie należy przyjmować witamin, jeść owoców, a zwłaszcza grejpfrutów?

[Robert Śmigiel] Nieprawda. Leczenie infekcji każdej wymaga dużo witamin, do wzmocnienia odporności dziecka.

[Redakcja] Czy można przepisać lekarstwo inne niż antybiotyk? Na przykład sterydy?

[Robert Śmigiel] Nie można stosować takich zamienników. Te leki mają inne działania i inne wskazania. Sterydy nie wyleczą z bakterii tylko załagodzą stan zapalny –przygaszą go. Sterydy w infekcjach stosujemy w leczeni powikłań. Na przykład przy przewlekłej infekcji, która wyniszczyła nabłonek rzęskowy dróg oddechowych – wtedy możemy zastosowac sterydy wziewne. Jest kilka preparatów mieszanych ze sterydami w małej ilości np.: krople do ucha, czy oka, ale leki te leczą stan zapalny a nie bakterię.

[Redakcja] Jakie działania niepożądane u niemowląt może wywołać antybiotyk, a jakie sterydy?

[Robert Śmigiel] Każdy lek ma swoje niepożądane działanie. Jeżeli chodzi o sterydy, to zajmuje się tym cały dział farmakologii – tych działań ubocznych jest bardzo dużo i mogą być one poważne dla zdrowia. Działania uboczne antybiotyków zdarzają się rzadziej, oprócz reakcji uczuleniowych – ostrych – anafilaktycznych lub przewlekłych – wysypka na skórze, antybiotyki  maja działanie uboczne ogólnoustrojowe i miejscowe. Nie da tej odpowiedzi zawrzeć w jednym zdaniu. Każde dzialanie niepożądane powinno być powodem do odstawienia antybiotyku.

[Redakcja] Czy na przykład przy zapaleniu krtani lub oskrzeli, kiedy lekarz nie ma gwarancji, że za chorobą odpowiada bakteria – leki ze sterydami nie poradzą sobie lepiej i szybciej niż antybiotyk?

[Robert Śmigiel] Nie, bo jeżeli jest potrzebny antybiotyk, to nie ma zamiennika, jeżeli natomiast nie jest potrzebny, to czasem nawet wystarczy herbata z cytryną. Sterydy proszę w to nie mieszać, To sa leki na poważne choroby.

[Redakcja] Co decyduje o konieczności przepisania antybiotyku lub sterydu? Zwłaszcza jeżeli dziecko nie ma zrobionych badań i nie widomo czy chorobę wywołało zakażenie bakteryjne.

[Robert Śmigiel] Wtedy proponuję nie stosować ani antybiotyku ani tym bardziej sterydów, wachting and waiting  i leczenie wspomagające, witaminowe, domowe, przeciwgorączkowe i nawadniające. Antybiotyki sa nadużywane wśród naszych dzieci i to ma zgubne konsekwencje wzrastającej oporności antybiotyków na niektóre bakterie. A sterydy zostawmy w spokoju (jeżeli chodzi o leczenie ambulatoryjne).