Dymarki Świętokrzyskie

Dymarki to impreza, na której starannie opracowaną scenografię (rekonstrukcję narzędzi, ozdób, strojów i broni) połączono z prezentacją starożytnego hutnictwa z pokazami innych dziedzin wytwórczości tego czasu, których świadectwa znane są ze źródeł archeologicznych.

Zespołowe badania nad starożytnym hutnictwem w Górach Świętokrzyskich rozpoczęto w 1955 roku. Żużel pozostawiony przez starożytnych hutników stał się pierwszym obiektem zainteresowania naukowców. Dzięki badaniom archeologicznym zostały odsłonięte i zadokumentowane licznepozostałości starożytnych piecowisk grupujących ślady pracy zespołów − od kilkunastu do kilkusetpieców dymarskich. Badania metalurgiczne i doświadczalne wytopy umożliwiły odtworzeniestarożytnego procesu uzyskiwania żelaza. 50 lat temu w Nowej Słupi powstało Muzeum StarożytnegoHutnictwa Świętokrzyskiego, a od 1967 roku rozpoczęto prezentację wyników badań w czasie imprezyplenerowej zwanej po dziś Dymarkami Świętokrzyskimi.

Główną atrakcją przedsięwzięcia jest rekonstrukcja uzyskiwania żelaza prowadzona na tzw.Piecowisku − przestrzeni wydzielonej dla eksperymentalnych pokazów u stóp Łysej Góry. Starożytny piec dymarski posiadał część dolną, tzw. kotlinkę w formie wykopanej w ziemi owalnej jamy o średnicy ok. 50 cm. Część nadziemną stanowił szyb zbudowany z kształtek wykonanych z lessu z domieszką krótko ciętej słomy. W dolnej części szybu znajdowały się otwory, które doprowadzały powietrze downętrza pieca. Do uzyskiwania żelaza potrzebne były trzy zasadnicze składniki: ruda żelaza, węgiel drzewny i powietrze. Czas wytopu mógł wynosić nieraz kilkanaście godzin i po jego zakończeniu rozbierano częśćszybową pieca skąd wyjmowano łupkę. Uzyskany produkt dopiero poprzez wielokrotne obtapianie iprzekuwanie doprowadzano do postaci kowalnego kęsa żelaza, zdatnego do wyrobu narzędzi lub broni.

Corocznie program prezentacji jest wzbogacany o nowe elementy, które odnoszą się do różnorodnych aspektów życia codziennego ludów celtyckich i germańskich oraz ich kontaktów z Rzymskim Imperium. Od kilku lat pokazy mają również wymiar międzynarodowy poprzez udział dymarzy z Danii, gladiatorów z Czech czy rzemieślników z Białorusi. Kolejne edycje odbywają się z udziałem pracowników szeregu krajowych placówek muzealnych i naukowych oraz prezenterów niemieckich i włoskich.

Bilety: 8 zł, 12 zł

Szczegółowy harmonogram imprezy:

17 sierpnia

Otwarte dla publiczności warsztaty archeologiczne

18 i 19 sierpnia
Prezentacje stanowisk i inscenizacja programu  „Człowiek i Żelazo w pierwszych wiekach naszej ery”
Sobota
11.00-11.15
Powitanie gości i komentarz wstępny dotyczący całości prezentacji –Andreas Gobinius.
11.15-11.45 / 12.00
„Piecowisko”. Komentarz dotyczący starożytnego hutnictwa żelaza na ziemiach polskich na tle europejskim wraz z prezentacją trzech warsztatów hutniczych i ich krótkim omówieniem. – Szymon Orzechowski, Paweł Madera, Krystyna Koza.
12.15-13.00
Widownia amfiteatru. „Pokaz mody antycznej”. Prezentacje stroju i uzbrojenia Celtów i Germanów. Komentarz – Andreas Gobinius, Aneirin Bard, Wotaryk, Ghandi.
13.15-13.45 / 14.00
Widownia amfiteatru. Pokaz Legio XIIII GMV i happening prowadzony przez Fundację Terra Operta. Komentarz – Ireq i Dracvs Valerivs.
14.00 – 14.30
Widownia amfiteatru. Pokaz gladiatorów LVDVS MAGNVS. Komentarz – Lvcivs Tvllivs Cactvs.
14.30 – 15.00
Widownia amfiteatru. Pokaz Legio XXI Rapax. Komentarz Dracvs Valerivs.
15.00 – 16.00
Uroczyste otwarcie XLVI  Dymarek Świętokrzyskich połączone z happeningiem na terenie amfiteatru. W ramach otwarcia targ niewolników i pokaz FAMILIA GLADIATORIA TAVRVS.
16.00 – 16.30
Rozbicie pieców dymarskich na „Piecowisku”. Komentarz – Szymon Orzechowski, Krystyna Koza.
17.00 – 17.45
Widownia amfiteatru. Pokaz starcia zbrojnego poprzedzony omówieniem stroju i uzbrojenia ludów celtyckich i germańskich. Pokaz FAMILIA GLADIATORIA TAVRVS.
18.00 – 18.45
Inscenizacja ciałopalenia, jako próba rekonstrukcji obrządku pogrzebowego ludów zamieszkujących teren ziem polskich w okresie rzymskim.
 Niedziela
10.00 – 10.15
Powitanie gości i komentarz wstępny dotyczący całości prezentacji – Andreas Gobinius
10.45 – 11.15 / 11.30
Komentarz dotyczący starożytnego hutnictwa żelaza na ziemiach polskich na tle europejskim wraz z prezentacją trzech warsztatów hutniczych i ich omówieniem. – Szymon Orzechowski, Paweł Madera, Krystyna Koza.
11.30 – 12.15
Widownia amfiteatru. „Pokaz mody antycznej”. Prezentacje stroju i uzbrojenia Celtów i Germanów. Komentarz – Andreas Gobinius, Aneirin Bard, Wotaryk, Ghandi
12.30 – 12.45 / 13.00
Widownia amfiteatru. Pokaz Legio XIIII GMV i happening prowadzony przez Fundację Terra Operta. Komentarz – Ireq i Dracvs Valerivs.
13.00 – 13.30
Widownia amfiteatru. Pokaz gladiatorów LVDVS MAGNVS. Komentarz – Lvcivs Tvllivs Cactvs.
14.00. – 14.30
Widownia amfiteatru. Pokaz Legio XXI Rapax. Komentarz – Dracvs Valerivs.
14.30. – 15.00
Targ niewolników – Dracvs Valerivs.
15.00. – 15.30
Pokaz FAMILIA GLADIATORIA TAVRVS.
16.00 – 16.45 / 17.00
Rozbicie pieców na piecowisku świętokrzyskim, mazowieckim i śląskim – Komentarz – Szymon Orzechowski, Paweł Madera, Krystyna Koza
17.00 – 17.45
Pokaz starcia zbrojnego poprzedzony omówieniem stroju i uzbrojenia ludów celtyckich i germańskich. Pokaz FAMILIA GLADIATORIA TAVRVS na widowni amfiteatru.
18.00 – 18.30
Inscenizacja sądu plemiennego, jako próba rekonstrukcji zwyczajów plemion zamieszkujących Europę Środkową w okresie rzymskim.
18.30 – 19.00
Rozniecenie „Świętego Ognia” i zakończenie prezentacji.